Jak wychować oszczędne dziecko

Czy Twoje dziecko będzie mądrze zarządzać pieniędzmi? Odpowiedź na to pytanie w dużym stopniu zależy od Ciebie.

Wielu ludzi uczy się wartości pieniędzy od swoich rodziców. Dlatego ważne jest, by rodzice dawali odpowiedni przykład i rozmawiali z dziećmi o pieniądzach od wczesnego dzieciństwa.  

Dzieciom już od najmłodszych lat można zaszczepiać dobre nawyki dotyczące pieniędzy. Poniżej opisujemy kilka strategii na każdy etap rozwoju dziecka, które mogą pomóc Ci wychować dziecko, które dobrze zarządza swoimi finansami.

3–6 lat: niech efekty oszczędzania będą widoczne

Być może uważasz, że uczenie trzylatka wartości pieniędzy to daremny trud, ale eksperci są przeciwnego zdania. Im bardziej „pokażesz” dzieciom zjawiska związane z pieniędzmi, tym lepiej je przyswoją. Może to być kreatywny sposób na rozpoczęcie nauki opóźniania gratyfikacji. Kluczem jest to, by oszczędzanie miało widoczne i bardzo konkretne skutki.

Małe dzieci potrafią zrozumieć cele i postępy w ich osiąganiu, o ile mogą je zobaczyć. Możesz zacząć od przyznania im niewielkiego, regularnie wypłacanego kieszonkowego. W ten sposób nauczysz dzieci gospodarowania własnymi pieniędzmi. Jednak wszystko zależy od tego, jak to zrobisz i kiedy – nie możesz po prostu wręczyć im pieniędzy i odejść. Zamiast tego zapytaj, co chcą z nimi zrobić.  

Gdy dzieci są małe, weź pod uwagę odkładanie pieniędzy do słoika, w którym zobaczą, jak się one gromadzą, lub pozwól im coś sobie za nie kupić. W ten sposób zaczną ogólnie rozumieć, że za pieniądze mogą uzyskać to, na czym im zależy. Te zasady mogą stworzyć podwaliny pod poważniejsze oszczędzanie w starszym wieku.

7–10 lat: nauka metodą prób i błędów

Na tym etapie dzieci zaczynają rozumieć, co można kupić za pieniądze, i uczą się wartości monet i banknotów, ale mogą nadal potrzebować pomocy wizualnych, które wesprą je w oszczędzaniu. Możecie pozostać przy słoikach na oszczędności, ale zwiększcie ich liczbę. Wyznaczcie na przykład jeden na codzienne oszczędności, drugi na większe zakupy, a trzeci na cele charytatywne. Dzięki różnym słoikom dalej zachęcasz dzieci do ustanawiania celów i zaczynasz wprowadzać koncepcję różnych sposobów wykorzystywania pieniędzy.

Co więcej, skoro dzieci zaczynają się uczyć, ile kosztują różne rzeczy, to dobry moment, by wprowadzić pojęcie „zgromadzenia odpowiedniej kwoty” i czekania na ten moment. Zabierz dziecko na zakupy i rozmawiajcie o tym, że nie masz dość pieniędzy, by kupić coś teraz, ale będziecie mogli sobie na to pozwolić, gdy zaoszczędzicie więcej pieniędzy. Modelowanie zachowań będzie skuteczniejsze niż doradzanie i instruowanie.

Pora na kompromisy

Pozwól dziecku osobiście doświadczyć „braku wystarczającej ilości pieniędzy”. Niech wybierze sobie w sklepie coś wyjątkowego, na co teraz nie może sobie pozwolić. Pokaż mu, że na przykład za 3 tygodnie będzie mogło kupić sobie dany przedmiot, jeśli będzie odkładać całe kieszonkowe. Jeżeli dziecko postanowi kupić sobie w tym momencie coś tańszego i mniej pożądanego, zamiast czekać na większą nagrodę – pozwól mu na to. Może to być cenna lekcja kompromisów: jeżeli wydasz pieniądze teraz, zamiast zaoszczędzić, możliwe, że nie dostaniesz tego, czego chcesz, później.

11–14 lat: pokaż dziecku różne zastosowania pieniędzy

Do tego czasu dzieci są w zasadzie na tyle duże, by zrozumieć, że pieniądze służą do różnych celów. Muszą przyswoić sobie to, że pieniądze można odkładać na cele długoterminowe (takie jak dalsza edukacja), na sytuacje awaryjne, można przekazywać osobom potrzebującym, a także wydawać na rzeczy, których pragną.

Spróbuj nauczyć dzieci wartości pieniędzy „metodą koszykową”. Ta metoda polega na odkładaniu pieniędzy na różne cele. Mogą to być cele krótkoterminowe, takie jak zakup nowego urządzenia lub przekazanie środków na cele charytatywne, i długoterminowe, np. oszczędzanie na samochód. Twoim celem jest nauczenie dziecka, że w idealnym przypadku oszczędzanie powinno mieć pierwszeństwo przed opcjonalnymi wydatkami.

Usiądźcie razem i zaplanujcie, ile pieniędzy dziecka (pochodzących z kieszonkowego lub zarobków) trafi do każdego koszyka. Wybierzcie dobre miejsce, w którym umieścicie pieniądze. Słoik w domu nadal może być świetnym miejscem na krótkoterminowe oszczędności, bo wzmacnia wizualny aspekt odkładania, a ze względu na krótki okres przechowywania na tych pieniądzach nie uda się zarobić dużych odsetek.

W przypadku bardziej długoterminowych celów dziecka (np. kupno samochodu lub komputera) możesz rozważyć otwarcie konta z oprocentowaniem lub takiego, które umożliwia inwestowanie. Aby zaprezentować zalety pomnażania pieniędzy i oprocentowania, przeprowadźcie eksperyment: na kilka miesięcy umieśćcie tę samą kwotę w słoiku i na koncie inwestycyjnym. Później porównajcie zgromadzone kwoty.

Aby oszczędności nadal przyrastały, dziecko powinno wyrobić sobie nawyk odkładania na konto oszczędnościowe co najmniej części pieniędzy otrzymywanych na urodziny, święta i specjalne okazje. Jeśli dzieci otrzymują pieniądze za pomaganie w domu lub zarabiają po szkole, część oszczędności można odłożyć na odległą przyszłość. Natomiast pieniądze, które zostaną wydane w ciągu kilku najbliższych lat, można umieścić na koncie oszczędnościowym lub w innym instrumencie krótkoterminowym.

Dopłać równowartość

Nagradzaj dobre praktyki w oszczędzaniu! Dzieci w każdym wieku oraz młode nastolatki mogą uznać, że oszczędzanie nie jest tak atrakcyjne jak wydawanie wszystkich zgromadzonych środków, więc postaraj się wybrać moment, w którym dopłacisz dziecku równowartość tego, co udało mu się zaoszczędzić. Na przykład jeżeli celem dziecka jest zaoszczędzenie określonej kwoty, możesz przekazać mu dodatkowe środki, gdy uda mu się osiągnąć cel. W ten sposób możesz położyć podwaliny pod bardziej zdyscyplinowane oszczędzanie na późniejszym etapie życia, np. gdy Twoje dziecko dorośnie i otrzyma od pracodawcy równowartość środków zgromadzonych w planie emerytalnym lub oszczędnościowym.

15–17 lat: monitoruj sytuację

Gdy zbliża się czas rozpoczęcia dalszej edukacji lub podjęcia pierwszej pracy, warto nauczyć dziecko podstaw budżetowania. Chociaż dziecko może nie być finansowo niezależne na etapie wyższej edukacji (jeśli się na nią zdecyduje), prawdopodobnie będzie musiało w pewnym stopniu samodzielnie zarządzać swoimi pieniędzmi. Jednym ze sposobów może być podjęcie pracy po szkole lub w weekendy. Dziecko będzie prawdopodobnie ostrożniejsze z wydawaniem samodzielnie zarobionych pieniędzy niż ze środkami, które po prostu mu dasz, co podkreśli znaczenie nawyków w zakresie oszczędzania opisanych powyżej.

Nauka tworzenia budżetu polega na rozwijaniu tego, czego dziecko nauczyło się do tej pory:

• Pieniądze są środkiem do celu.
• Pieniądze można wykorzystywać na różne sposoby.
• Zawsze trzeba iść na kompromisy.

Zadbaj o prostotę. Pomóż dziecku stworzyć listę tego, za co musi płacić z własnych pieniędzy, i przypisz do każdej pozycji koszt (benzyna, odzież, rozrywka). Podzielcie listę na potrzeby i zachcianki, a następnie pozwól dziecku próbnie trzymać się założonego budżetu przez kilka miesięcy, zanim wyprowadzi się z rodzinnego domu. Uwzględnijcie w budżecie oszczędności, co pomoże dziecku dostrzec, jak pieniądze można pomnażać z czasem, a nawet nauczy go podstaw inwestowania.

Wypróbuj nowe narzędzia

Starsze dzieci znają się na technologii, więc wykorzystaj to w planowaniu budżetu. Pomóż im stworzyć budżet online, który będą mogły śledzić i dostosowywać dotknięciem ekranu lub kliknięciem myszy. Możesz też przygotować prosty arkusz kalkulacyjny z budżetem, by pokazać dziecku jego przychody i wydatki. Poproś je o aktualizowanie i monitorowanie kwot co miesiąc w miarę wydawania i oszczędzania pieniędzy.

By wychować oszczędne dziecko, trzeba modelować dobre nawyki finansowe i wiedzieć, jak motywować dzieci w różnym wieku. Przede wszystkim skoro dzieci uczą się przez działanie, pozwól im posługiwać się prawdziwymi pieniędzmi – mogą określać własne cele i oszczędzać na nie lub popełnić błąd, jeśli wydadzą za dużo, i wyciągnąć z niego wnioski. Takie lekcje życia są bezcenne, jeśli przekładają się na komfort finansowy w przyszłości.